Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Tedavisi

Travma Sonrası Stres Bozukluğu

Birçok kişi hayatının herhangi bir döneminde sevilen birinin kaybı, ölüm, ciddi hastalıklar, kazalar, doğal afetler veya darbe gibi travmatik olaylarla karşılaşmıştır veya yaşamıştır. Zaman içerisinde bu yas dönemi geçer, acı azalabilir ve hayat normal seyrine dönebilir. Çoğu insan bu travmatik olayları yardım almadan atlatabilir. Ancak bazı insanlar bu kadar şanslı olmayabilir. Bu travmatik olayların aylar hatta yıllar geçse bile üzerinden etkisini atamayabilirler. Travma sonrasında aşırı kaygı ve stres duymaya devam edebilir ve hatta depresyon geçirebilirler.

Kişiyi aşırı derecede korkutan, dehşet içinde bırakan ve çaresizlik yaratan olaylar, çoğunlukla beklenmedik bir şekilde gerçekleşir ve kişilerde meydana getirdiği psikolojik etkiler ruhsal travma olarak adlandırılabilir. Asıl olarak kişiyi üzüntü ve çaresizliğe sürükleyen birçok olay varken, bunların hepsi ruhsal travma olarak sayılmaz.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedir?

Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) hastalığı, post-travmatik stres bozukluğu olarak da adlandırılabilir. İlk defa 1. Dünya Savaşı sonrasında tanınmaya başlanmıştır. Özellikle Vietnam'dan dönen Amerikalı birçok askerde bu durumun görülmesi doktorları harekete geçirerek ayrıntılı şekilde araştırılmasına neden olmuştur. Bu sayede çoğu filme ve kitaba konu olan Travma Sonrası Stres Bozukluğu, psikiyatrik bir hastalık olarak literatüre resmi olarak geçmiştir.

Travmalar insanlarda yoğun olarak karamsar duygulara sebep olurlar. Birçok insanın yaşanan olay ne olursa olsun travma sonrasında korku, çaresizlik, mutsuzluk, uykusuzluk çekmesi ve kaygı duyması normal görülmektedir. Ancak bu belirtiler birkaç gün, birkaç hafta veya en fazla birkaç aya kadar yardım görmeye gerek duymadan kendiliğinden geçmektedir. Travma Sonrası Stres Bozukluğu'nda ise bu belirtiler daha yoğun yaşanmakta ve hatta yıllarca devam etmektedir. Bazen olayın üzerinden haftalar geçtikten sonra belirtiler başlayabilir. Örnek vermek gerekirse, 2. Dünya Savaşı'nda gazi olan ve şu anda 80 yaşında olan bazı kişilerde bile hala Travma Sonrası Stres Bozukluğu etkileri devam etmektedir.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu Neden Olur?

Savaşlar
Doğal afetler
Darbeler
Saldırılar
İşkenceler
Tecavüz veya taciz
Kazalar
Aile içinde şiddet görmek
Çocukluk çağında yaşanan taciz veya tecavüzler
Sevilen kişilerin kayıpları, ölümleri
Ciddi ve/veya ölümcül hastalıklar

Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Travma Anını Tekrar Yaşama ve Hatırlama (Flashback): Travma yaşayan kişi, travma sonrası stres bozukluğu yaşıyorsa olay anını tekrar yaşama, olay ile alakalı görüntülerin veya seslerin göz önüne gelmesi oldukça sık görülmektedir. Herhangi bir tetikleyici durum olmamasına rağmen, anılar zihne gelebilir. Bu durum genellikle kişide ajitasyon, çarpıntı, nefes darlığı ve titreme gibi durumları beraberinde getirir. Kişi bazen durumu öylesine gerçekçi yaşayabilir ki, halüsinasyon görebilir, hayaliyle konuşabilir hatta herhangi bir sarsıntı olmamasına rağmen deprem oluyormuş gibi hissedebilir.
Kaçınma: Travma Sonrası Stres Bozukluğu yaşayan kişi, yaşadığı travmayı hatırlatan yer, kişiler, durumlar ve hatta duygu ve düşüncelerden mümkün olduğunca kaçınmaya çalışır. Olayı hatırlamak kişiye büyük bir acı verdiğinden, olayları hatırlatan yerlerden uzak durur, bu konulardan bahsetmez. Bazen ise yaşadıklarını kimsenin anlayamayacağı düşüncesi ile insanlardan uzaklaşma da görülebilir. Birey, bu olayı yaşamamış olan kişilerden uzak durmaya çalışır. Duygularında körelme meydana gelir, sevinç ve üzüntü gibi duyguları hissedemeyebilirler.
Aşırı Uyarılma: Travmadan etkilenen kişiler, kendilerini sürekli diken üstündeymiş gibi hissedebilirler. Sürekli başlarına bir şey geleceği korkusu ile aşırı tedbirli davranabilirler. Hatta bu konuda abartılı olabilirler. Aşırı uyarılmanın diğer göstergeleri ise ani ses ve davranışlarda aşırı korkmak, irkilmek veya yerinden sıçramaktır. Kapı sesleri, yüksek sesle konuşulması gibi durumlarda uzun bir süre çarpıntı, terleme, nefes almada güçlük ve titreme gibi bunaltı belirtileri görülür.
Uykuya Dalmada Zorluk: Travma Sonrası Stres Bozukluğu yaşayan kişilerde özellikle uykusuzluk çok sık görülür. Uykuya dalındığı zamanlarda yaşadığı olay ile ilgili kabuslar görüldüğünden dolayı kişi uyumaya korkar ve bu nedenle uykuya dalma uzun sürebilir. Aynı zamanda kişi çok kolay uyanabilir.
Umutsuzluk: Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişilerde umutsuzluk duygusu hakim olabilir.
Yardım Aramaya Çekinmek: Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişiler, yardım aramaktan çekinebilirler.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu Tedavisi Nasıldır?

Bazı kişiler travmayı en az etkilerle atlatabilirken, bazı kişilerde ise ciddi iş gücü ve ruhsal sağlık kayıplarına neden olabilmektedir. Bu nedenle Travma Sonrası Stres Bozukluğu'nda kişiye özel tedavi planlanması gerekmektedir.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu hastalığında ilaçlar ve psikoterapiler en etkili tedavi yöntemleridir. Travmadan az etkilenen kişilere psikolog ve psikolojik danışmanlar tarafından bilgilendirme sağlanmaktadır.

Travmadan etkilenen, ciddi belirtiler yaşayan fakat buna rağmen hayatını devam ettirebilenlere psikolog ve/veya psikiyatrist tarafından kısa psikolojik tedavi uygulamaları ve kısa süreli ilaç kullanımları sağlanmaktadır.

Travma nedeniyle hayatı ciddi miktarda etkilenen, ağır belirtileri olan ve hayatını devam ettiremeyenlere ise psikolog ve/veya psikiyatrist tarafından daha yoğun psikoterapiler ve ilaç tedavileri sağlanır. Gerekli görülürse hastaneye yatış verilir.

İyileşmenin önünde en büyük engeller olan;